شاعر شهير كرد قانع  در اين مورد به هوارمان مي­فرمايد:

 شاخی هه ورامان هه ر چه ند ره نجه روم

زور چاک بزانه که مه منونی توم

 چونکه پاراستت تو ئه م زمانه

تیکه لت نه کرد له گه ل بیگانه

 هنوز در زبان هورامي ترانه­هايي وجود دارند كه در ستايش آشور، زرتشت، و آتشكده­هاي آن خوانده مي­شوند و سياچمانه يكي از ترانه­­هاي دنياي پهناور موسيقي باستاني اورامان است. در كتاب برهان قاطع درباره وجه تسميه هورامان نظريه­هاي متفاوت وجود دارد .مي­گويد اورامن نوعي خوانندگي و گويندگي باشد و شعرآن به زبان پهلوي است. و شمس قيس رازي صاحب كتاب المعجم في معابير الاشعار العجم (سده هفتم هجري) مي­گويد: خوشترين آواز فهلوياتي است كه ملحونات آنرا اورامنان مي­خوانند و اهل دانش ملحونات اين وزن را ترانه نام كرده­اند و شعر مجرد آنرا دوبيتي خوانند. طبق گفته قيس رازي فهلويات يعني اشعاري را كه با آواز خوانده مي­شده است لحن اورامن يا اورامنان گفته­اند:

لحن اورامي و بيت پهلوي         زخمي رود و سماع خسروي

پس آوازهاي اورامي بخصوص سياچمانه در نزد مردم اورامان جايگاه والايي دارد و آنرا از كهن­ترين ميراث فرهنگي خويش محسوب مي­نمايند. طبيعت اورامان بصورتي است كه افراد در كوهها و كنار بيشه­زاران به پرورش گوسفندان و جانوران طبيعي و اهلي مشغول بوده و عاشق طبيعت هستند و امرار معاش آنها رمه­داري و باغباني و كشاورزي بوده­ و هست. بخصوص هوارنشيني و شبهاي آن وييلاق و قشلاق نمودن و پاييز و زمستان در خانه­هاي روستايي و شهري، بهترين و سرگرمي و حتي آموزش و پرورش، خواندن اشعار شعرا با صداي خوب و خواندن سياچمانه، ورده­بزم، چپله­ريزان  و نوازندگي ني و شمشال و دف كه در آنها بهترين مضامين اجتماعي و ديني واسلامي وجود داشته، خوانده مي­شوند بوده است و گاهي بزرگسالان بهترين اشعار را با سياچمانه بصورت ضرب­المثل بكار مي­برند. و از آنها درسهايي به جوانان مي­دهند و خلاصه اينكه سياچمانه آوازي عجيب و در عين حال دلنواز است كه گوش هر هوراماني را نوازش كرده است و شايد بهترين شنيدني براي هر هوراماني آواز سياچمانه باشد. آن هم با صداي هنرمندان خوب اورامان.

 معني سياچمانه

سياچمانه اين نواي معروف و ملي و سنتي كرد كه مخصوص هورامانات است در ريتم به شيوه­ي هوره مي­باشد. سياچمانه تركيب دو واژه (سياو) و (چم) و پسوند (انه) است سياو همان معناي سياه در زبان فارسي مي­باشد و چم معناي گوناگوني همچون چشم، رودخانه، بيشه كنار رودخانه، خم و خميده دارد. اگر پاره دوم واژه سياچمانه را (چمان) + (ه) نسبت در نظر بگيريم، خم شدن معنا مي­دهد. بنابراين عنوان اين آواز مي­توان سياچشم، رودخانه سياه و يا خم شدن سياه (خميده ناشي از غم و اندوه) معني كرد. و رابطه آن با آواز بدرستي معلوم نيست مضمون متن سياچمانه را معمولاً وصف طبيعت و غم و هجران و فراق تشكيل مي­دهد سياچمانه داراي متن آزاد است. امروزه در مراسم خاصي اجرا نمي­شود و مي­تواند در شرايط گوناگوني اجرا گردد. در مورد واژه سياچمانه و خواستگاه آن نظرات متفاوتي ارائه شده است. از جمله سياچمانه را جامه سياه معني كرده اند يعني پاره دوم آنرا جه­مه­ن + ه نسبت فرض كرده­اند. و همان معناي جامه را در زبان فارسي را از آن  استنباط كرده­اند. يكي از خوانندگان قديمي اين نوا وجه تسميه سياچمانه را به اين آواز چنين نقل كرده­است : آنچنان كه روايت شده سياچمانه را اولين بار در حضور پيرشاليار كه به روايتي از مغان زرتشتي اورامان بوده است اجرا شده است و وي هنگام اجرا احتمالاً جامه سياه به تن داشته و يا دستار وي سياه رنگ بوده است. همچنين آن را آوازي در وصف سياچشمان دانسته اند زيرا معناي سياچشم نيز مي­دهد. احتمالاً سياچمانه را بتوان به معناي خم شدن، چنبر زدن، به دليل سوگواري معنا كرد. همچنان كه مراسن (چه­مه­ر) چنين مفهومي را داراست. در لرستان مراسمي به نام چمر برگزارمي­شود كه مراسم آييني سوگواري است. ملودي كه با دهل و سرنا در اين مراسم نواخته مي­شود چمرانه يا چمريانه ناميده مي­شود. همجواري دو منطقه لرستان و اورامان و تشابه عنوان سياچمانه و چمر در تكرار واژه چم در هر دو با توجه به آنچه گفته شد احتمالاً ارتباط آنها را به هم قوت مي­بخشد. با توجه به لحن اندوهگين و خصوصيات ملودي آواز سياچمانه و تقدس آن در نزد مردم اورامان اين آواز را احتمالاً مرتبط با مراسم آييني مذهبي مي­كند كه به تدريج فراموش شده است.

تاريخ سياچمانه

زبان هورامي با قدمتي به قدمت زرتشت و اوستا در تاريخ ايران مي­باشد شاعر شهير كرد قانع مي­فرمايد:

کتیبی زه رتوشت که ئه وستایه

وه ک باقی کتیب خه لا تی خوایه

 به زمان هه ورامی هاته سه ر به شه ر

یانی ها ی زه رتوشت بو به پیغه مبه ر 

1-  چنان كه از اشعار قانع برمي­آيد زبان اوليه اوستا هوراماني است. و مغان زرتشتي اوستا را با صداي زيباي هورامي ديروز كه شايد همان اورامن باشد قرائت كرده­اند. و امروز موسيقي هورامان با ملودي­هاي افسرده و حزينش راز هزاران سال اندوه را درون خود دارد رازي كه از دياري كهن سرزمين باستاني به نام اورامان و ملتي رنج ديده و زحمت كش به نام اورامي(هورامي) سخن مي­گويد. سياچمانه هورامان را بايد همانند تاريخ قديمي و باستاني در ريشه و فرهنگ و هنر غني كرد نگاه كرد. ريشه و تمدني چهار هزار ساله كه مي­تواند هنر باستاني و غني را به تمام جهان بنماياند و هنر اين ملت را به حال و آينده نشان بدهد همچنان كه گفته شد سياچمانه در ريتم به شيوه هوره مي­باشد. طبق تاريخ زماني كه خسرو پرويز ساساني به منطقه اورامان آمده است باربد رامشگر و خواننده آن عصر آوازي را كه با خصوصيات اين منطقه سازگاري داشته خوانده كه اورامن نام آن آهنگ بوده است و سياچمانه امروزي را يادگار آن آواز مي­دانند . وگويند كه سياچمانه 3740 سال پيش براي ستايش و راز و نياز با زرتشت پيامبر تولد و جان گرفته، بعد از 2320 بار خواندن و زنده كردن در زير بادي سياه گم شده است. سياچمانه كه توسط يوسف ياسكه مشهور گرد و غبار روي آن  پاك شده و همانند يك گوشواره طلايي بر گوش تاريخ گوش­آويز كرده­است. اين پيشينه موسيقاي اهورايي بعد از يوسف ياسكه هنرمندان اورامي بخصوص عثمان هورامي آنرا مجدداً زنده و همانند يك باغبان از اين باغ رنگين محافظت نموده و ميوه­هاي شيرين آنرا چيده است . سياچمانه بدون اغراق دلنشين­ترين آواز هورامي و شايد كردي است. از چند جنبه مي­توان اين آواز را موشكافي و آناليز كرد. زيرا  بايد سياچمانه را واقعاً احساس كرد تا بتوان درباره آن  مطلبي گفته يا نوشته شود.

 مشخصات سياچمانه

1- عناوين متفاوت آوازها در منطقه كردستان و مفاهيم سياچمانه، دره­يي، گوشي، ورده­بزم، اختصاص به موسيقي اورامان دارند. موسيقي اورامان مطلقاً آوازي است برعكس ديگر مناطق. اجراي ساز يا ملوديك در همراه آواز يا اجراي سازي به تنهايي و بدون آواز رايج است. ملودي­هاي رايج در موسيقي هورامان هر يك به مراسم و شرايط خاص تعلق دارند. مفاهيم متفاوت آوازها علاوه بر اينكه تعلق آنها را به مراسم و شرايط مختلف نشان مي­دهد گوياي مدرن بودن موسيقي هورامان مي­باشد. اين مفاهيم به اين قرارند: سياچمانه دره­يي، شيخانه، گوشي،ورده­بزم و دلنشين­ترين آواز هورامي سياچمانه مثل ديگر فرم­ها از اشعاري فولكلوريك مايه مي­گيرند ولي برخلاف حيران و لاوك مفاهيم كوتاه و مقطع دارند. هر بيت شعر مستقلاً مفهوم واحدي دارد از ويژگي­هاي سياچمانه كشش صدا و تراكم امواج صوتي در حنجره و امتداد آن است كه مي­توان آنرا نشانه روح استقامت و پايداري و تداوم در برابر جلوه­هاي سخت زندگي در كوهستان زيباي منطقه اورامان دانست.

2-  از اينكه هنرمندان هورامي كه سياچمانه خوانده­اند اغلب سوادي چه آكادميك و چه سنتي نداشته­اند و شايد در حد خواندن و نوشتن عادي در مكتب­خانه­هاي قديمي. ولي آنها طبق غريزه خداداي خود مانند زنبور عسلي كه از شهد بهترين گلها براي توليد عسل مرغوب استفاده مي­كنند اغلب بهترين اشعار شاعران مشهور كرد مانند مولوي، بيساراني، صيدي، ميرزا عبدالقادر پاوه يي استفاده كرده­اند چه خود به طور خدادادي اشعاري با مضمون­هاي اجتماعي و ديني و مرثيه­اي سروده و خوانده­اند و سياچمانه را هر چه بهتر و بهتر دلنشينتر كرده­اند

3- شايد زير و بم يكي از مهمترين خصوصيات آن باشد  بطوريكه هر صدايي و هر هنرمند آواز خواني نمي­تواند سياچمانه را بخواند زيرا هم نفس و هم قدرت حنجره و تمرين مداوم و مسلط بودن بر آهنگ­ها را در حد زيادي مي­طلبد و هم اينكه سياچمانه همانند جاده­اي صاف و هموار است كه در آن خم و پيچ وجو ندارد. زيرا وجود خم و پيچ و بريدگي و قطع شدن در اين آواز  آنرا ناموزون مي­كند.بايد هنرمند سياچمانه خوان بداند كه در كجا صدا را بم و در كجا زير و در كجا آنرا قطع مي­كند  

4- و ازخصوصيات ديگر سياچمانه آن است كه بدون موسيقي چه جديد و چه قديم خوانده مي­شود و مكان و جايي براي آن  نيست. هنرمند بايد خود هم خواننده و هم نوازنده باشد يعني صداي طبيعي هنرمند كامل كننده آواز است.اين بدان معني نيست كه سياچمانه قواعد موسيقي امروزي را ندارد. به گفته كارشناسان امروزي سياچمانه نتها و دستورات موسيقي را به بهترين وجه رعايت نموده و خواننده چه بصورت سنتي و حرفه­اي آنها را ياد گرفته و رعايت مي­كند بعضي وقتها صداي كبك يا صداي بلبل يا ني و شمشال سنتي كه بصورت طبيعي با سياچمانه هم­خواني دارند به همراه صداي خواننده ضبط و پخش مي­شود كه جذابيت ديگري به سياچمانه مي­دهد بخصوص صداي كبك كه موسيقي طبيعي و خدادادي كوهستانهاي هورامان است.

5- از خصوصيات ديگر سياچمانه آن است كه يك هنرمند مي­تواند آنرا به تنهايي اجرا و بخواند يا اينكه با هنرمندان ديگري كه اغلب دو نفر هركدام يك بيت يا يك مصرع را بخواند كه اين جذابيت و دلنوازي ديگري به سياچمانه مي­دهد به خصوص گاهي سوز دل كه از دل هنرمندان بيرون ­مي­آيد و به دل مي­نشيند باعث گيرايي و جذابيت آواز مي­شود. هركدام از هنرمندان بصورت جداگانه مانند دو رقيب يا دو جنگجوي مسلح هنر خود را در عين دوست بودن و مهر و محبت ورزيدن به همديگر جهت پربار كردن بهتر كردن سياچمانه به رخ همديگر مي­كشند و حتي حالت غالب و مغلوب به خود مي­گيرند و بعضي وقتها  در اين بين غالبي وجود دارد. بايد هنرمندان دايره محفوظات شعري قوي داشته باشند تا بتوانند با هم سياچمانه را بخوانند و هر كدام يك مصرع از شعر را بخواند و حتي اگر يك هنرمند يك مصرع را خواند خواننده بعدي اگر مصرع تكميل كننده بيت را ندانست بايد خود قريحه شاعري داشته باشد تا مصرع را تكميل كند و بيت را بسرايد تا در آواز وقفه­اي ايجاد نشود. در ضمن هنرمندي كه سياچمانه مي­خواند بايد به بهترين وجه هم خواننده ورده­بزم و حتي چپله باشد زيرا در سياچمانه از ريتم ورده­بزم استفاده مي­شود.

6- در اشعار فولكلور كه دهان به دهان و سينه به سينه از هنرمندان قديمي به هنرمندان جديد رسيده اسامي اماكن تاريخي، كوه­ها، دره­ها، گلها ودرختان و مكانهاي كردستان و اورامان و اسامي جانوران خوانده مي­شود و اين اسامي در سينه تاريخ محفوظ و اسامي قديمي به همان صورت اصل به لهجه اورامي بدون تغيير باقي خواهند ماند حتي بعضي اوقات اسامي بعضي از اشخاص مانند بگ­زادگان، روحانيون ومشايخ طريقت و خوانين و شكارچيان مشهور و ادبا و علما و اشخاص نامور و ضرب­المثل­هاي مشهور در سياچمانه خوانده مي­شوند پس سياچمانه باعث محفوظ بودن زبان هورامي شده زيرا اشعار ناب و كلمات هورامي در آنها استفاده شده است.

7- يك آهنگ سياچمانه كه در هورامي به آن (بزم) و يك مصرع كه به آن (كلمه) گفته مي­شود بعضي اوقات در يك مصرع يك سياچمانه يك آهنگ و در مصرع ديگر يك آهنگ حوانده مي­شود اما همان دو آهنگ يك بزم را تشكيل مي­دهند كه اين از خصوصيات مهم سياچمانه اورامي است. اگر دو هنرمندآن را بخوانند بهتر مي­توان اين خصوصيات را درك كرد.

8-  از ديگر خصوصيات آوازهاي هورامي آن است كه در همه جا خوانده مي­شوند به قول شاعر:

هه ر وه ختی ئاما سوزی گورانی

نه چول مه په رسو نه ئاوه دانی

 در كوه و دشت و در خانه و در عروسي و عزا و چه در مكان­هاي مختلف اما طبق روال عرف و مربوط به آن مجلس خوانده مي­شوند حتي كساني كه خود تنها هستند سياچمانه را بهترين رفع كننده غم و اندوه دانسته­اند لازم به ذكر است كه هنرمندان اورامان در هيچ كلاسي به صورت عملي و رسمي شركت نكرده­ يا اينكه استادي به صورت امروزي و كلاس موسيقي و آواز مدرن و برنامه مشخص و زمان­بندي  ­شده­اي نداشته­اند تنها به صورت سنتي و بخاطر علاقه و استعداد خدادادي كه داشته­اند و به بهترين وجه كه مورد رضايت مردم اورامان و هنرمندان اين خطه باشد اين آهنگ­ها را خوانده­اند.

9- سياچمانه بصورت تند و كند يا همان (سريع)و(خاو) خوانده مي­شود وتماماً در اواخر هر مصرع از آن لفظ ليل (كنا ليل- تخوا ليل- آخ ليل- تخوا آخ ليل- گيانه­كه­م ليل و...) بصورت كشيده و مرتب تكرار مي­شود كه پايان دهنده هر مصرع است.شاعر شهير كرد گوران در اشعار مشهور خود در مورد سياچمانه و هورامان مي­گويد:

ئه شقی سه ره ری ئیواره ی کانی

به ر ئه دا ته چه م  کلپه ی گورانی

روژ ئاوا ئه بی چه م تاریک دایه

ده نگی کنا له یل هه ر دوایی نایه

مانگ به تریفه ی ناودی ئه کا که یل

هیشتا هه ر گه رمه ناله ی کنا له یل

سیاچه مانه سیاچه مانه

به هه شتی ئه شقه ئه و هه ورامانه

سیاچه مانه سیاچه مانه

هه ورامان جیگا ی سیاچه مانه

 لفظ كناليل همان سياچمانه است كه گوران جايگاه آنرا هورامان دانسته و آنرا ستوده است.

10- هر چند كه در سياچمانه هر بيت يك مثنوي جداگانه است اما گاهي اوقات يك بزم سياچمانه از اول تا آخر آن يك داستان را هنرمند در نظر گرفته و اشعار پشت سرهم به رديف خوانده و داستان را تكميل مي­كنند. مانند داستان شكار (داستان شكار و صياد) يا (داستان عقاب و بزكوهي).

 انواع سياچمانه

 سياچمانه بيشتر به دو گونه شيخانه(عارفانه) و شاد (شيتانه) كه هر كدام به قسمتهاي مختلف تقسيم مي­شوند. اما آوازهاي ديگري كه به آنها در لفظ عام سياچمانه گفته مي­شود در اصل سياچمانه نيستند، ورده­بزم يا گوشي يا بزم خاو يا چپله و غيره به آنها گفته مي­شود. مثلاً آواز عروس آوردن كه بنام (باده باده) و سياچمانه شادي (بزم و گيلاي) كه آوازش نوعي خواندن مردمي است براي استقبال از شادي. سياچمانه چه­مه­ره­يي و شيون وزاري كه مردم را براي شيون و زاري كردن دعوت مي­كند(مانند قور پيوان) . سياچمانه ديگر سحري است كه اين نوع هم آوازي بخصوص دارد و مردم را از خواب بيدار مي­كند و آگاه كردن و خبردار كردن مردم و دعوت كردن آنها براي كار و تلاش، در فصل­هاي مختلف سياچمانه­هاي آمدن بهار، سياچمانه شروع كردن جنگ، سياچمانه خورشيد و ماه­گرفتگي از اين قرارند. اما امروز اغلب اين آوازها بصورت ورده­بزاجرا مي‌شوند.

سياچمانه شادي همچنان كه از اسم آن در وصف خط و خال و زلف يار و بصورت عاشقانه و اوصاف يار خوانده مي­شود هر چند كه با اين وجه از دايره ادب خارج نمي­شود. بصورتي كه بهترين مضامين و اشعار عاشقانه چه از شعراي مشهور كرد و چه از خود هنرمند خوانده مي­شوند. نمونه سياچمانه شاد مانند عرعرگيان، مينا وي و...

سياچمانه شيخانه آوازي براي مجالسي عرفاني است. مي­دانيم كه در تمام اديان بخصوص دين مبين اسلام عرفا و علماي مشهوري وجود داشته ودارند كه همانند چراغي راهنمايي آدميان در ظلمات جهان بوده­اند و اين جهان هيچ­وقت از آن ابرار خالي نخواهد شدو هنرمندان بصورتهاي مختلف چه نقاش و چه خطاط و چه نويسندگان و شعرا آنها را ستايش كرده­اند و در اين بين هنرمندان اورامي با آوازهاي شيخانه اولياي الهي و شيوخ طريقت نقشبندي و قادري را كه در منطقه بيشترين پيرو را دارند مدح و ستايش مي­كنند. و اين نوع سياچمانه­ها يك نوع راز و نياز و دعا به درگاه الهي هستند. دراويش در تكايا و خانقاه­ها به خواندن چنين سياچمانه­هايي تبحر كامل دارند و در مواقع خاص بخصوص در ماه مولود حضرت رسول (ص)، در ماه رمضان و اعياد ديني و اسلامي، و سنتهاي محلي اين سياچمانه را مي­خوانند.مانند سياچمانه گل علي ليل، لاوه لاوه، نازار گيان و... اين سياچمانه ها به صورتهاي تندو كند (سريع) و (خاو) خوانده ميشوند و ريتم­ها و طنين نوع موسيقي كه در آنها بكار مي­رود مختلف است.

سياچمانه دره­يي اين سياچمانه هم مخلوطي است از سياچمانه­هاي حزين و اشعار اين سياچمانه اغلب در مورد غم وغمباري و انواع شكارهايي كه در منطقه انجام مي­گيرند مانند كه­له­هه­رز (شكار بز كوهي در اواخر پاييز و اوايل زمستان). اين آوازها اغلب به صورت داستان وار بيان مي­شوند و گفتگو و مشاجره بين صياد و شكار موضوع اين داستانهاست و شكارچي به عاقبت خود بعد از شكار كمتر انديشيده­است اين سياچمانه اغلب افراد مسن و دوستداران طبيعيت به آنها علاقه­مندند. در اين زمان بيشتر اشعار مرحوم ميرزا محمود مستوفي(محزون) كه در مدح محمدرشيد بيگ لهوني و شكارگاه او سروده­است را به صورت سياچمانه دره­يي مي­خوانند، سياچمانه دره­يي بيشتر در فصل پاييز و برگريزان و فصل برداشت محصول خوانده مي­شود.

خصوصيات سياچمانه دره­يي آن است كه اغلب الفاظ و اسامي آنها همانند همديگر ميباشند تنها هنرمندان خبره مي­توانند آنها را از همديگر جدا و بصورت صحيح بخوانند مانندكاكة هةؤ- ديدَة ديدَة – خؤالَة دادَ و ...

اسامي سياچمانه­ها

دقيقاً نمي­توان گفت كه نام سياچمانه­ها را چگونه انتخاب كرده­اند بعضي وقتها كساني كه يك آهنگ را براي اولين بار خوانده­اند يا آنرا بيشتر و بهتر خوانده­اند  سياچمانه را به نام آنها نامگذاري كرده­اند مانند بزم كاك قادر ، بزم لالو خداكرم، بز رشه غلام، بزم قاله مراد، يا اينكه از كلماتي كه بيشتر در آن آوازها بكار رفته و هنرمندان مشهور بيشتر آن كلمات را بكار برده­اند اسم آنها انتخاب شده­اند. مانند سياچمانه كژل­آي، مينا داد، و يا اينكه اشعاري كه در اوايل آواز بكار مي­روند و هنرمندان مشهور مانند عثمان هورامي آنها را يا طبق عادت يا اينكه بيشتر با مضمون سياجمانه ارتباط دارند يا از هنرمندان قبل از خود ياد گرفته­اند يا اسامي مكانها و هوارهاي مشهور هورامان در ابيات آنها استفاده شده انتخاب شده­اند مانند سياچمانه (بدَية ثيَض ثيَضاو رِاو هةزاراني). بعضي وقتها نام سياچمانه از نام گلها و درختهاي مشهور گرفته شده است مانند سياچمانه هميشه وهار، سياچمانه عرعر.

اسامي چند تن از سياچمانه خوانان مشهور هورامان

هنرمندان كرد همواره نقش سترگي در حفظ و ارتقاي فرهنگ كردستان ايفا نموده­اند و در آن ميان هنرمندان خطه­ي خرم و زيباي اورامان جايگاه ويژه­اي را به خود اختصاص داده­اند و در بسياري از مقاطع تاريخي طلايه­دار فرهنگ و هنر كردستان و اورامان بوده­اند. در طول تاريخ اورامان خوانندگان مشهور زيادي در حافظه تاريخ آمده و رفته­اند كه سياچمانه يا ورده­بزم يا هر دو را خوانده اند اما كساني كه نواي سياچمانه را خوانده­اند به نسبت كمتر بوده­اند. افرادي كه در صده اخير  اين نوا را خوانده­اند مانند احمد مشهور به (ئه­حمه­دو نازاري)، مام حيدر، علي نوسودي، محمد جعفر نودشه­اي، علي گلپي، كريم دارياني، قادر نادري،‌ محمد عبدالمجيد، محمد حسين كيمنه­اي، جميل احمدي(نوسودي)، شفيع كيمنه­اي، و استاد مشهور هورامان عثمان خالدي (كيمنه­اي مشهور به هورامي)،نمي­توان  در مورد آوازهاي اورامي و اورامان و سياچمانه سخن گفته يا نوشته شود اما خدمتي را كه كاك عثمان در طول نيم قرن به سيا چمانه و به هورامان كرده­است را فراموش كرد. معدود هنرمنداني بوده­ و هستند كه هم سياچمانه و هم ورده­بزم وهم شيخانه و چپله و غيره را به خوبي بخوانند اما كاك عثمان هم استاد منحصر به فرد سياچمانه به انواع مختلف آن چه شيخانه چه دره­يي  چه ورده­بزم و چپله بوده وحتي هوره را به خوبي خوانده است . و به بقه شه­ل (كبك خوش­آهنگ) هورامان مشهور گرديده است.ايشان يكه­تاز آوازهاي محلي هورامان است بسياري را اعتقاد بر آن است كه سالها ببايد تا مادر گيتي هنرمند ديگري همچون او بزايد . صداي دلنشين او در اعماق وجود هر اوراي زباني جاي داردو عبارات و كلمات او ورد زبان هر زن و مرد هورامي است صداي ايشان جذابيت خاصي دارد. در زير و بم كردن صدا استاد است. در انتخاب اشعار نغز و تعابير فولكلور اصيل و مناسب استفاده نموده هرچند كه ايشان بي­سوادند اما از ابيات شاعران تراز اول كردستان و اورامان در آوازهايش بهره مي­گيرد وانواع سياچمانه­ها را كه از استادان قديم بياد دارد و چه خود ساخته را در نوارهاي ماندگاري ضبط و پخش نموده­است.بعلت تنوع و فراواني شايد نتوان آماري از آوازهاي ايشان بدرستي بيان كرد. در آوازهايش عشق به وطن زيبايي و نيكي به مردم را ستوده است. اما مدتي صداي ايشان خاموش است و مردم هورامان در آرزوي صداي ايشان در رنج هستند وجود ايشان و ساير هنرمندان عزيز هورامان بهترين استاد براي جواناني است كه سياچمانه مي­خوانند.متاسفانه گذر زمان روي موسيقي همه اقوام تاثير داشته است.امروزه جوانان اورامي با آن شور و هيجان پيشين به موسيقي اصيل اورامي گوش نمي‌دهند و وابستگي جوانان اورامان به موسيقي اورامي خيلي كم شده و اغلب به موسيقي‌هاي جاز،پاپ،راك و عربي و تركي و هندي و... علاقه نشان مي‌دهند و متأسفانه از آهنگ‌هاي اصيل اورامان غافل مانده و به موسيقي‌هاي بيگانه كه هيچ گونه جذابيت و سنخيت با هورامان و هورامانيان ندارد گوش فرا داده و آن را ياد مي‌گيرند كه اين امر در اين اواخر به حد بالايي مشهود است و با اين عمل يادگار كهن اوستايي را به فراموشي مي‌سپارند، حتي گاهي از جوانان اين مرزو بوم مي­شنويم كه مي­گويند اصلاً سياچمانه چه مي­گويد ما علاقه­اي به آن نداريم. و يا آن را به تمسخر مي­گيرند. واقعاً مايه تعجب است كسي كه شعر مولوي و بيساراني و ساير شعرا آن هم با زبان مادري و با آهنگ اهورايي را ناديده مي­گيرد اين مايه تاسف و اندوه است .باعث تعجب است انسانهاي تحصيل كرده‌اي نيز در اين بين ديده مي‌شوند كه اين طرز فكر را داشته و به فرهنگ بومي خود بي توجه و علاقه‌اي ندارند. 

اميدوارم با اتكا به خداوند قادر متعال با همت وتلاش نگهبان سنتهاي خود و نياكانمان باشيم.سياچمانه كه از درد و رنج ملتي و سرزميني كه داراي تمدني با ارزش و تاريخي با فرهنگ غني و آداب و رسوم ويژه، زيبا و وصف شدني سخن مي­گويد خود گوياي حقيقتي است كه مي­خواهند آنرا ناديده بگيرند اما باوجود هزاران سال نه سياچمانه اورامان بلكه خود اورامان نيز زنده است و با تمدنش پايدار خواهد ماند و ما هر چه از هورامان و موسيقي­اش و از داشت­هاي آن بنويسيم و بگوييم كم گفته­ايم. و هرچه از اورامان و موسيقي آن بنويسيم همچون نگرش يك دلداده به دلدار است و چنين گفتاري را پايان پذير نيست. اميدوارم موسيقي هورامان بخصوص سياچمانه را كه چندين سال  است معرف هورامان بوده و هست را صحيح و سالم پاس داريم و تحويل آيندگان نماييم. ا زخداوند تبارك و تعالي سربلندي و سعادت را براي تمام مردم اورامان و مسئولين محترم خواستارم. انشاءالله در پيشبرد و اهداف و. باز شناسي و توليد دوباره و سنن و آداب و رسوم ايراني و تقويت  فرهنگ و هنر منطقه هورامان هر چه بيشتر تلاش و جديت نمائيم.

با تقديم احترام / فردین احمدی 

منابع و مآخذ

1-  مجله اصحاب انقلاب، سال 71

2-  كتاب جغرافياي تاريخي و تاريخ مفصل كرمانشاهان، تأليف محمدعلي سلطاني

3-  ديوان گوران به كردي

4-  ديوان قانع به كردي

5-  اورامان- عباس كمندي

6-  فصلنامه فرهنگ كردستان

7-  فصلنامه زريبار

8-  طوظاري رامان- شماره 44-45